Pomysł konkursu „Eksperyment Łańcuchowy” został zainspirowany wydarzeniem „Reakcji Łańcuchowej Piątku po Święcie Dziękczynienia” (ang. Friday After Thanksgiving Chain Reaction) organizowanym rokrocznie od 1998 roku w MIT (Massachusetts Institute od Technology) w USA. Ma ono formę pokazu, gdzie każde urządzenie jest łączone z następnym za pomocą sprężyny, a jej pociągnięcie uruchamia każdą kolejną maszynę. Co roku ogłaszany jest temat przewodni, którym mają inspirować się konstruktorzy urządzeń, jednak ponadto nie ma szczegółowego regulaminu, a twórców ogranicza jedynie własna wyobraźnia.
Kilka lat później, tj. w roku 2002 po raz pierwszy podobne wydarzenie pojawiło się już w formie konkursu oraz pod nazwą „Eksperymentu Łańcuchowego” (Verizni Eksperiment). Zostało ono zorganizowane dzięki inicjatywie Uniwersytetu w Ljublianie, w Słowenii, wtedy jako część obchodów Światowego Dnia Fizyki. Odtąd nieprzerwanie konkurs stanowi część corocznych wydarzeń na tej uczelni, spotykając się z niegasnącym zainteresowaniem, szczególnie ze strony uczniów niższych etapów edukacyjnych. W związku z charakterem wydarzenia jako konkursu, określony także został szczegółowy regulamin, zabraniający m. in. korzystania z zewnętrznego zasilania, wykorzystywania zwierząt czy materiałów niebezpiecznych. Ponadto, zmodyfikowano możliwość łączenia się maszyn, rezygnując ze sprężyny na rzecz połączenia, które zapewni transport swobodnie spadającej metalowej kulki.
I wreszcie, w roku 2013, metalowa kulka dotarła także do naszego kraju. W wyniku inicjatywy grupy studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Eksperyment Łańcuchowy” został po raz pierwszy zorganizowany w Krakowie, zdobywając sobie od razu spore uznanie i popularność. Pierwsza edycja została zorganizowana na terenie Parku im. h. Jordana w Krakowie, kolejna na Hali TS Wisła Kraków, a następnie od 2015 roku konkurs ten organizowany jest na nowym III Kampusie UJ, na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej. Zarówno liczba drużyn biorących udział w konkursie, czyli około 100, jak i samych uczestników tzn. blisko 400-500 osób pozostają stałe na przestrzeni lat. Towarzyszy temu kilkuset osobowa publiczność. Od samego początku polskie edycje „Eksperymentu Łańcuchowego” organizowane są przez Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego we współpracy z Kołem Naukowym Biofizyki Molekularnej i Fizyki Medycznej UJ.
Historia konkursu „Eksperyment Łańcuchowy" rozpoczęła się w 2005 roku w Słowenii. Od tego czasu konkurs cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem wśród tamtejszych dzieci i młodzieży, rokrocznie angażując ponad 50 drużyn. Dzięki porozumieniu studentów Instytutu Fizyki UJ oraz organizatorów słoweńskiej edycji, od 2013 roku konkurs odbywa się także w Polsce.
Idea konkursu jest bardzo prosta: uczestnicy pracując w grupach mają za zadanie zbudować urządzenie o wymiarach nie przekraczających ławki szkolnej, którego działanie rozpoczyna się z chwilą otrzymania kulki od urządzenia poprzedzającego, kończy zaś przekazaniem jej urządzeniu następnemu. Pomiędzy tymi punktami, w czasie nie dłuższym niż 120 sekund, kulka (bądź kulki, ich ilość jest nieograniczona) ma wykorzystywać/wywołać jak najwięcej zjawisk fizycznych.
„Eksperyment Łańcuchowy” jest konkursem nie tylko dla osób interesujących się fizyką. Od uczetników nie jest wymagana konkretna wiedza, lecz kreatywność, umiejętność majsterkowania i chęć nauki poprzez zabawę! Urządzenia do łańcucha nie da się zbudować w oparciu o wzory – trzeba sprawdzić, jak teoria działa w praktyce. Napotykane trudności tylko nam pomagają w konstruowaniu ciekawszych urządzeń. Polecamy oglądnięcie zdjęć i filmów wcześniejszych edycji konkursu: Galerie.
Podczas otwartego dla publiczności finału, urządzenia zostają ustawione w jeden łańcuch i kolejno uruchomione. Łańcuch zostanie uruchomiony kilkukrotnie, w międzyczasie poszczególni autorzy będą objaśniać działanie swoich urządzeń. Nagrody będą przyznane w każdej z kategorii wiekowych przez Jury według kryteriów określonych w regulaminie. Dodatkowo zostaną również przyznane nagrody publiczności.
Zapraszamy do wspólnej zabawy!
„Eksperyment Łańcuchowy” jest konkursem z dziedziny fizyki organizowanym z inicjatywy studentów Instytutu Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kto?
Konkurs dotyczy uczniów (od przedszkola do szkoły średniej), studentów oraz całych rodzin. Wydarzenie to skierowane jest zarówno dla tych, którzy są zafascynowani fizyką, jak i dla tych, którzy raczej wolą jej unikać (uczestnictwo w konkursie na pewno to zmieni!).
Co?
Zadaniem uczestników konkursu jest skonstruowanie urządzenia, w którym wykorzystanie zjawisk fizycznych pozwoli na przetransportowanie metalowej kulki.
Jak?
Tu liczą się wasze pomysły! Prace oceniane będą w kategoriach: ilość zastosowanych zjawisk fizycznych, skuteczność urządzenia oraz kreatywność i estetyka jego wykonania.
Kiedy?
Finał, podczas którego połączymy wszystkie konkursowe urządzenia w jeden łańcuch oraz przyznamy nagrody dla najlepszych, odbywa się zawsze na przełomie maja i czerwca w Krakowie. Nie zapomnijcie jednak, ze termin rejestracji upływa wcześniej!
Dlaczego?
Ponieważ zabawa jest najlepszym sposobem zdobywania wiedzy!
Zanim chwycicie wszystkie potrzebne narzędzia i zabierzecie się do pracy, zapoznajcie się z regulaminem, w którym określone są obowiązkowe cechy kwalifikujące wasze urządzenie do konkursu: Regulamin.